ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНДА АЗАМАТТЫҚ ҚОРҒАУ СЫНЫБЫ АШЫЛДЫ

Жастар — қоғамның болашағы. Олар алдағы уақытта еліміздің дамуына, оның қауіпсіздігіне, тұрақтылығына жауапты болады. Бүгінгі күнде жастарды төтенше жағдайларға дайындыққа, қауіпсіздік шараларын ұстануға үйрету маңызды міндетке айналып отыр. Табиғи апаттар, техногендік апаттар, өрттер, эпидемиялар және басқа да төтенше жағдайлар кез келген қоғам үшін үлкен қауіп төндіреді. Мұндай жағдайларда халықтың қауіпсіздігі мен өмірі көп жағдайда жастардың төтенше жағдайлар кезінде дұрыс әрекет етуге дайын болуына байланысты. Қазіргі заманда табиғи апаттар мен техногендік апаттардың саны артып келеді. Климаттың өзгеруі, халық санының өсуі, урбанизация мен индустриализация түрлі төтенше жағдайлардың жиілігін арттырады. Осыған байланысты жастарды төтенше жағдайлар туралы біліммен қаруландыру өзекті болып отыр. Жастарға төтенше жағдайлар кезінде дұрыс әрекет етуді үйрету арқылы қоғамның жалпы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге болады.

Бұл білім жастарға бірқатар артықшылықтарды береді. Тарқатсақ, жастарға төтенше жағдайларда өзін және басқа адамдарды қорғау, қажетті алғашқы көмек көрсету жолдары туралы үйрету олардың өмірін құтқарады. Мысалы, өрт кезінде дұрыс әрекет етуді білсе, жастар өздеріне және басқаларға көмектесе алады. Төтенше жағдайлар адам психикасына үлкен әсер етеді. Жастарға алдын ала дайындық өткізу олардың психологиялық төзімділігін арттырады, қорқыныш пен үрейден арылуға көмектеседі. Төтенше жағдайлардың алдын алу мен қауіпсіздік ережелерін сақтау арқылы жастар қауіпсіздік мәдениетін қалыптастырады. Бұл өз кезегінде қоғамдағы қауіпсіздік деңгейін арттыруға ықпал етеді. Төтенше жағдайлардың алдын алу мен оның салдарын жоюға қатысты білім жастардың азаматтық жауапкершілік сезімін арттырады. Олар тек жеке қауіпсіздігін ғана емес, қоғамдағы қауіпсіздік мәселелерін де шешуге ұмтылады. Осы орайда, Түркістан қаласының Төтенше жағдайлар басқармасының бастамасымен және қала төрінде орналасқан «Қожа Ахмет Ясауи» атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің қолдауымен меморандум түзіліп, азаматтық қорғау сыныбы ашылды. Оқу сыныбын ашудағы басты мақсат – осы университеттің студенттері мен мұғалімдерін тіршілік қауіпсіздігіне баулу, сонымен қатар оларға төтенше жағдайдың алдын алу мен қауіпсіздік шараларын үйрету. Жалпы азаматтық қорғаудың басты міндеттерінің бірі — бұл халықты хабардар ету және оқыту болып табылады. Осының аясында өзара ынтымақтастықты нығайту мақсатында және екі ұйым арасында студенттерді, қызметкерлерді табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларға дағдыландыру мақсатында меморандумға қол қойылды. Жалпы төтенше жағдайлар — бұл табиғи немесе техногендік апаттар, эпидемиялар, терроризм, жол-көлік апаттары және басқа да адам өміріне қауіп төндіретін жағдайлар. Әрбір төтенше жағдайдың өзіндік ерекшеліктері бар және олар әртүрлі салдарға алып келуі мүмкін. Жер сілкінісі, су тасқыны, дауыл, құрғақшылық сияқты табиғи апаттар адамдардың өміріне, олардың денсаулығына және мүліктеріне үлкен зиян келтіреді. Мұндай апаттар кезінде дұрыс әрекет ету өте маңызды. Өндірістік апаттар, химиялық заттардың таралуы, өрттер сияқты жағдайлар да адам өміріне қауіп төндіреді. Жастардың осындай жағдайлар кезінде қалай әрекет ету керектігін білуі — олардың өмірін сақтауға көмектеседі. Соңғы жылдары коронавирус пандемиясы бүкіл әлемге үлкен сынақ болды. Мұндай төтенше жағдайлар кезінде жеке гигиена, қоғамдық шаралар, әлеуметтік дистанцияны сақтау сияқты білімдерді жастарға үйрету маңызды. Терроризм қауіпі мен басқа да қылмыстық әрекеттер кезінде жастардың қауіпсіздік шараларын білуі және қоғамдық қауіпсіздікке қатысуы олардың азаматтық жауапкершілігін арттырады. Жастарға төтенше жағдайлар туралы білім беру және оларды осындай жағдайларға дайындау барысында бірнеше тиімді тәсілдер қолданылуы мүмкін. Ашып айтсақ, білім беру жүйесінде төтенше жағдайлар кезінде дұрыс әрекет етуге арналған арнайы курстар немесе сабақтар енгізу маңызды. Бұл сабақтарда алғашқы көмек көрсету, өрттің алдын алу, қауіпсіздік шаралары сияқты білімдер беріледі. Жастарды төтенше жағдайларға дайындаудың ең тиімді жолы — практикалық тренингтер. Өрт, су тасқыны, жер сілкінісі және басқа да төтенше жағдайлар кезінде қалай әрекет ету керектігін үйрететін тренингтер өткізу жастарға нақты тәжірибе береді. Бүгінгі жастар ақпараттық технологияларды жақсы меңгерген. Сондықтан төтенше жағдайлар туралы ақпаратты мультимедиялық контент, бейнероликтер, мобильді қосымшалар арқылы жеткізу тиімді болады. Жастар арасында волонтерлік қозғалыстарды дамыту төтенше жағдайлар кезінде көмек көрсетуге, қауіпсіздік шараларын жүзеге асыруға ықпал етеді. Волонтерлік арқылы жастар өздерінің қабілеттерін дамытып, қоғамға пайдалы болуға үйренеді. Төтенше жағдайлар кезінде алғашқы көмек көрсету — өмір мен өлім арасындағы айырмашылықты анықтайтын маңызды кезең. Сондықтан жастарға алғашқы көмек көрсету дағдыларын үйрету — қауіпсіздікке қосылған үлкен үлес. Алғашқы көмек көрсету арқылы адамның өмірін сақтап қалуға болады. Бұл жерде келесі дағдылар маңызды. Қан кетуді тоқтату, жараны тазалау, байлау сияқты әрекеттер — жарақат алған адамның жағдайын жақсартуға көмектеседі. Жүрек-өкпе реанимациясы  — адамның тыныс алуы немесе жүрек соғуы тоқтаған кезде қолданылатын процедура. Жастарға ЖӨР әдісін үйрету төтенше жағдайларда өмірді сақтап қалуға мүмкіндік береді. Өрт кезінде күйік алғанда немесе аязда үсіген кезде алғашқы көмек көрсету дағдылары жастар үшін өте маңызды.

Төтенше жағдайлар кезінде тек физикалық қауіптер ғана емес, психологиялық күйзелістер де орын алады. Жастарды төтенше жағдайларға дайындау барысында олардың психологиялық тұрақтылығын, төзімділігін арттыру да маңызды рөл атқарады. Төтенше жағдайлар кезінде адамдарда үрей, қорқыныш, күйзеліс сезімдері пайда болуы мүмкін, ал жастардың дұрыс дайындалған жағдайда осы сезімдерді жеңуі оңайырақ болады. Төтенше жағдайларда стрессті басқару дағдыларын дамыту жастарға қиын жағдайлардан тез шығып, дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі. Төтенше жағдайлар кезінде бірлескен жұмыс пен топтық қолдау маңызды. Жастарды командалық әрекеттерге үйрету оларды психологиялық тұрғыдан қолдайды және қиындықтарды жеңілдетеді. Қоғамның қауіпсіздігіне жастардың үлесі ерекше. Жастар қоғамдағы әртүрлі қауіпсіздік шараларына қатысып, өздерінің белсенділігін көрсетсе, жалпы қоғамның қауіпсіздік деңгейі жоғарылайды. Бұл жерде төмендегідей факторлар маңызды рөл атқарады. Жастарға төтенше жағдайлар кезінде тек өздерінің емес, бүкіл қоғамның қауіпсіздігіне жауапты екендігін түсіндіру олардың азаматтық жауапкершілігін арттырады. Бұл, әсіресе, қоғамдық орындарда немесе үлкен жиналыстарда қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларына қатысқанда байқалады. Жастарға төтенше жағдайлар туралы білім беру арқылы оларды қауіпсіздікке қатысты әртүрлі жобаларға, волонтерлік қызметтерге қатыстыру олардың тәжірибесін арттырады. Осылайша олар қоғамға пайдасын тигізе отырып, өздерін де дамытады. Төтенше жағдайлар кезінде көшбасшылық қабілеттер ерекше маңызды. Жастарды осындай жағдайларда басқаларды бағыттай алуға, шешім қабылдауға үйрету олардың көшбасшылық қасиеттерін дамытады. Жастарды төтенше жағдайлардың алдын алу мен қауіпсіздігіне үйрету — қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды элементі. Төтенше жағдайлар туралы білім беру арқылы жастарды төтенше жағдайларға дайындыққа, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және қоғамның қауіпсіздік деңгейін арттыруға мүмкіндік туады. Төтенше жағдайлардың алдын алу, алғашқы көмек көрсету, психологиялық төзімділікті арттыру сияқты білімдер жастарды төтенше жағдайлар кезінде дұрыс әрекет етуге үйретеді. Бұл өз кезегінде олардың өз өмірін ғана емес, айналасындағы адамдардың да өмірін қорғауға көмектеседі. Сондықтан жастарға төтенше жағдайдың алдын алу мен қауіпсіздігін үйрету — барша қоғамның міндеті болып табылады.