2025 ЖЫЛДЫҢ БАСЫ ҚАЗАҚСТАННЫҢ СЫРТҚЫ САУДАСЫ ҮШІН СЫНАҚҚА ТОЛЫ БОЛДЫ

2025 жылдың алғашқы үш айында Қазақстанның сыртқы сауда айналымы жалпы 29 272,2 млн АҚШ долларын құрады. Айналым құрылымында айтарлықтай теңгерімсіздік байқалды: экспорт – 16 361,5 млн доллар, ал импорт – 12 911,1 млн доллар болды. Сауда балансының оң айналымына қарамастан, негізгі көрсеткіштердің серпіні алаңдаушылық туғызуда.

Экспорт: шикізатқа негізделген бағыт

2025 жылдың қаңтар–наурыз айларындағы Қазақстан экспортының тауарлық құрылымын талдау оның дәстүрлі шикізаттық бағытын тағы да растады. Жалпы экспорт көлемінің жартысынан астамы (52,3%) шикі мұнай мен өңделмеген мұнай өнімдеріне тиесілі болды.

• Экспорттың басқа да маңызды бағыттарына мыналар кірді:
• тазартылған мыс пен өңделмеген мыс қорытпалары (5,3%),
• мыс кендері мен концентраттары (4%),
• ферроқорытпалар (3,3%),
• бидай мен меслин (2,3%).

Алайда шикізаттық сипат сақталғанымен, 2025 жылдың I тоқсанының қорытындысы бойынша Қазақстаннан тауар экспортының жалпы көлемі 11,5%-ға төмендеп, 16,3 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл құлдырау негізінен шикізат секторына тиесілі – оның көлемі жылына 15%-ға азайса, шикі мұнай экспорты бірден 21%-ға қысқарды.

Импорт: Қазақстанға не әкеледі?

Импорт құрылымы бойынша Қазақстан Республикасы дайын өнімдер мен жинақтаушы бөлшектерді белсенді түрде сатып алады.

2025 жылдың қаңтар–наурыз айларында ең үлкен үлес келесі тауарларға тиесілі болды:

• жеңіл автомобильдер (3,9%),
• дәрілік заттар (3,1%),
• моторлы көлік құралдарына арналған кузовтар (2,9%),
• телефон аппараттары (2,3%),
• моторлы көлік құралдарының бөлшектері мен керек-жарақтары (2,2%).

2025 жылдың қаңтар–наурыз айларында Қазақстанның негізгі экспорттық серіктес елдері болды: Италия (25,2%), Қытай (15,1%), Ресей (9,8%), Нидерланды (6,4%), Түркия (5,1%) және Өзбекстан (4,7%).

Импортта көшбасшы елдер – Ресей (29,1%) және Қытай (26,8%). Басқа ірі жеткізушілер қатарында – Оңтүстік Корея (4,4%), Германия (4,2%), АҚШ (3%) және Түркия (2,7%).

Сыртқы факторлар және шикізатқа соққы

Экспорт көлемінің 11,5%-ға төмендеуі Қазақстанның сыртқы саудасы үшін бірінші тоқсанның басты теріс нәтижесі болып табылады. Бұл Украинадағы қақтығыс пен АҚШ-тағы әкімшіліктің ауысуының тікелей салдары.

Аналитиктер экспорттың төмендеу қаупі туралы, оның ішінде АҚШ пен Қытай арасындағы сауда соғысының әсерінен ескерткен болатын. Осылайша, Astana Open Dialogue аясында өткізілген жабық сарапшылар сауалнамасының қорытындысы бойынша «Трамптың тарифтік соғыстары: олар әлемдік экономика мен Қазақстан экономикасына қалай әсер етеді» аналитикалық шолуының нәтижесінде сарапшылар басты қауіп ретінде шикізатқа сұраныстың тербелістерін атады. Екінші маңыздылықтағы фактор ретінде валюталық және инвестициялық тәуекелдер атап өтілді.